কার্পেটত সাগৰ ৰচা শিপিনী হ'লগৈ শিল ভঙা শ্রমিক

গোঠী গাঁৱৰ মানুৰ মূল ঠেক পথটোৰ দুযোকাষে থকা প্ৰতিঘৰ মানুহৰ পদুলি মূৰত ভঙা শিলগুটিৰ একোটা দম আৰু কিছুমান থৈলা দেখা যাব।পঢ়ি থকা ছাত্রীকে ধৰি সকলো বয়সৰ মহিলাক এতিযা এই কর্কশ শিলৰ দমৰ এপৰত বহি থকা দেখা যাব আৰু হাতুৰী-চেপেনাৰ সহায়ত তেওঁলোকে শিল ভাঙি থাকে। পাহাৰ বা নদীৰ পৰা শিলবিলাক আনি দিয়াৰ পিচত ঘৰৰ বাহিৰত ঠেক পথটোৰ কাষত পুৰুষ সকলে কেৰম বা তাচপাত খেলি থাকে।

উত্তৰাখণ্ডৰ পূৱ পিথোৰাগড় জিলাৰ জৌলজিবি বজাৰ এলেকাৰ পৰা ধাৰচুলা চহৰলৈ যোৱাৰ পথত কালিকা গাঁও পঞ্চায়তৰ এখন গাওঁ হ'ল গোঠী। জৌলজিবিত কালি আৰু গৌৰী নদী দুখনৰ মিলন হৈছে, প্ৰতিনিয়ত ইয়াত পানীৰ শব্দ শুনা যায়। সংকীৰ্ণ ফুট ব্রীজ এখনো সংলগ্ন কৰিছে দুখন দেশক, কেইমিটাৰ নিলগতে এয়া নেপাল। দুয়োপাৰে বাসকৰা মানুহৰ জীৱন যেনেকৈ অস্থিৰ, এই ফুট ব্রীজখনো তেনেকৈ অস্থিৰ।

স্থানীয় মধ্যস্থতাকাৰীয়ে এই ভঙাশিলগুটিবোৰ ক্রয় কৰি ঘৰ আৰু পথ নির্মাণ কৰা ঠিকাদাৰক বিক্রী কৰে। শিলভঙা কাম গোটেই বছৰ চলি থাকে। বিশেষকৈ ২০১৩ ৰ ভয়াবহ বানৰ পিছত শিলভঙা বৃদ্ধি পাইছে। সেই বছৰৰ জুন মাহত সমগ্র উত্তৰাখণ্ডত অভূতপূর্ব বৃষ্টিপাত হৈছিল। ধাৰচুলা উন্নয়ন খণ্ডৰ গোঠী, নয়া বস্তি, কালিকা আৰু বালৱাকোট বহুতো ঘৰ আৰু বাট-পথ কালি নদীৰ দোকোলটকা পানীয়েউটুৱাই লৈ গৈছিল। ঘৰ আৰু বাট-পথ পুনৰ নির্মাণত এই শিলবোৰ ব্যৱহাৰ কৰা হৈছে- তেনেদৰে নতুন বাট-পথো নির্মিত হৈছে।

এক বস্তা ভঙা শিলৰ পৰা ৪৫ টকা পোৱা যায় বুলি ফুলমতীযে কয়। এদিন এনেকুৱা দুটা বস্তা ভর্তি কৰিব পাৰি। কিছুমান মহিলাই দিনে তিনি বস্তাকৈ শিলগুটি বিক্ৰীকৰিব পাৰে। শিল ভাঙিবলৈ বহুত সময় লাগে, ইফালে ঘৰুৱা কাজবোৰ সমানে কৰি যাব লগীয়া হয়। বিদ্যালয়ত কনীৰ আঞ্জা প্ৰস্তুত কৰাৰ মাহতে ফুলমতীয়ে এই কথাবোৰ কৈ যায়।

গোঠীৰ এটা সৰু পথত দুগৰাকী মহিলাই শিলৰ টুকুৰাবোৰ ডাঙৰ চেপেনাৰে ধৰি তললৈ নমাই আনি ডাঙৰ শিল এটাৰ ওপৰত থৈ হাতুৰীৰে ভাঙিছে। শিলবোৰ ভাঙি টুকুৰা-টুকুৰ হৈছে। ধূলিযে তেওঁলোকৰ হাত-ভৰি আৰু মুখমণ্ডল পুতি পেলাইছে। শিলভঙাৰ সময়ত তেওঁলোকে গ্লাছ বা মাস্ক (হাতত বা মুখত) ব্যৱহাৰ নকৰে। কেতিয়াবা শিলৰ সৰু টুকুৰা আহি আমাৰ চকুত সোমায় আৰু আমি ততালিকে ইয়াৰ পৰা ছয় কিলোমিটাৰ দূৰত থকা ধাৰচুলা চিকিত্সালয়লৈ যাওঁ। কেতিয়াবা শিলভাঙোতে আমাৰ আঙুলি জখম হয়। এনেকুৱা ঘটনাদৈনিক ঘটি থাকে। এয়া৬৫বছৰ বয়সীযা বাতুলি দেৱীৰ কথা। ইতিমধ্যে বেলি লহিয়ালে, বাতুলি দেৱীয়ে এবস্তা শিল ভৰ্তি কৰিলে। তেওঁ কয় য়ে বেলিৰ পোহৰ থকালৈকে তেওঁ শিলভাঙি যাব।

শিলৰ বর্দ্ধিত চাহিদাৰবাবেই নহয়, পৰম্পৰাগত শৈলীৰে হাতেৰে তৈয়াৰ কৰা সামগ্রীৰ চাহিদা নিম্নগামী হোৱাৰ বাবেও গোঠীৰ মহিলাসকলে শিলভঙা কামক পূর্ণকালীন জীৱিকা ৰূপে গ্রহণ কৰিছে। ইয়াৰ অধিকাংশ মহিলা ভূটিযা জনজাতিৰ। নৈপূণ্যতাৰ বাবে তেওঁলোক জনাজাত আছিল। প্ৰতিগৰাকী ভাল শিপিনী, তেওঁলোকে যিকোনো বস্তু হাতে বৈ সৃষ্টি কৰিব পাৰে। কঠ, কম্বল, ছুয়েটাৰৰ পৰা আৰম্ভ কৰি ভৰিত পিন্ধা মোজালৈকে। অঞ্চলটোত থকা ভেড়া ছাগলীৰ নোমেৰে তৈয়াৰ কৰিছিল। তাঁতশালত বহিবলৈ প্ৰতিগৰাকী ভূটিযা মহিলাই ভাল পায়। ইয়াৰ জৰিয়তে তেওঁলোকে উপার্জনো কৰিছিল। এই হাতৰ কলাই তেওঁলোকৰ বাবে সন্মানো কঢ়িযাই আনিছিল।সেইদিনবোৰ এতিযা এৰি অহা অতীত হৈ পৰিল বুলি বাতুলি দেৱীযে হুমুনিযাহ কাঢ়ে।

কাঠৰ তাঁতশালবোৰ বানপানীত ভাঁহি গ'ল বা নষ্ট হৈছে,নতুনকৈ তৈয়াৰ কৰি লব লাগিব। বহুতৰ ঘৰৰ চুকত তাঁতশাল এতিয়া ধূলিৰে ঢাক খাই পৰিআছে। বানৰ ধবংসলীলাৰ মাজতো বাচি যোৱা দুই এখন তাঁতশাল আছে যদিও সেয়া শ বছৰীয়া পুৰণি। মাতৃৰ পৰা কন্যালৈ শাহুৰ পৰা বোৱাৰীলৈ সেইবোৰ হাত বাগৰি আহিছে। একেদৰে শিপিনীৰ পৰাও এটা প্ৰজন্ম পৰা আন এটা প্ৰজন্মলৈ আহি আছে। ৫২ বছৰীয়া কিচমাটি দেৱীযে কলে,একো নাথাকিলে ভূটীযা ছোৱালীহঁতে তাঁত বোৱা বা সুৰা তৈয়াৰ কৰা (ঘেহুঁৰ পৰা) কেনেকৈ শিকিব।

খাঁটি উলেৰে ডাঠ কম্বল চুটখা তৈযাৰ কৰিছিল বুলি কলে ফুলমতীযে আৰু সেইবোৰ নবেম্বৰ মাহত জোলজিৱি মেলাত বিক্ৰী কৰিছিল। কম্বলবোৰ গধূৰৰ, কুমাওঁৰ শীতল জলবায়ুৰ বাবে ব্যৱহাৰৰ উপযোগী আছিল। আমাৰ দেউতাহঁত বা দাদহঁতে আলমোৰা আৰু পিথোৰাগড় চহৰলৈ গৈ চুটখা (কম্বল)বোৰ বিক্রী কৰিছিল।প্ৰতিখনৰ দাম ৩৫০০ টকাৰ পৰা ৬০০০ টকা দাম পৰ্যন্ত উঠে।দাম নির্ভৰ কৰে উলৰ গুনাগুণৰ ওপৰত। কিন্তু একোখন চুটখাপ্ৰস্তুত কৰিবলৈ অতি কষ্ট কৰিব লাগে আৰু সময়ো বহুত লাগে। ফুলমতীৰ মাতৃ সুপ্পু দেৱীযে এইদৰে কয়। তেও কয়যে গোটেই দিনটো যদি তাঁতশালত বহে, তেতিযাও এখন চুটখা সম্পূর্ণ কৰিবলৈ ১৫-২০ দিন লাগে। কেতিয়াবা এখন চুটখা সম্পূর্ণ কৰিবলৈ তিনিমাহ পৰ্যন্ত সময়ৰ দৰকাৰ হয়।

অনুবাদঃ ৰশ্মি ৰেখা দাস