তলাবন্ধ পথেৰে জামলোৰ অন্তিম যাত্ৰা

জামলো ১২ বছৰীয়া কিশোৰী। ফেব্ৰুৱাৰী মাহৰ কোনোবা এটা সময়ত তাই তেলাংগনাৰ জলকীয়া খেতিৰ পথাৰত কাম কৰিবলৈ গ’ল। তলাবন্ধৰ সময়ত ঘৰলৈ উভতি আহিবলৈ আন শ্ৰমিকৰ সৈতে তিনিদিন ধৰি খোজ কাঢ়ি থাকোতে তাইৰ আদবাটতে মৃত্যু ঘটে।

‘বন্ধু আৰু গাঁৱৰ আন মানুহৰ সৈতে আমাক নজনোৱাকৈ তাই গাঁৱৰ পৰা গৈছিল। পিছদিনা আমি এই কথা জানিব পাৰিলো।’ জামলোৰ মাতৃ সুকমতি মাডকামে আমাক কয়। পৰিয়ালটো মুড়িয়া আদিবাসী সম্প্ৰদায়ৰ।

চত্তীশগড়ৰ বাস্তাৰ অঞ্চলৰ বিজাপুৰ জিলাৰ আদেদ গাঁৱলৈ ১২ বছৰীয়া ছোৱালীজনী উভতি আহি আছিল। তেলাংগনাৰ মুলুগু জিলাৰ কান্নাইগুডেম গাঁৱৰ ওচৰৰ পথাৰত কাম কৰিবলৈ কেইবাটাও কিশোৰ-কিশোৰীকে ধৰি ১১ জনীয়া শ্ৰমিকৰ দলটোৰ সৈতে মাজলো গৈছিল। (এনেকৈ কাম কৰিবলৈ যোৱা এটা শ্ৰমিকৰ দলৰ আলোকচিত্ৰ ওপৰৰ বেটুপাতত আছে)। জলকীয়াৰ পথাৰত সিহঁতে জলকীয়া চিঙে, পূৰ্বৰ বন্দোৱস্ত মতে দিনে ২০০ টকা বা এক বস্তা জলকীয়া পায় ( জলকীয়াৰ খেতিপথাৰত ল’ৰা-ছোৱালীবিলাক )।

‘তাইৰ সমনীয়া আৰু গাঁৱৰ আন মানুহৰ সৈতে জামলোৱে কাম কৰিবলৈ গৈছিল। কাম যেতিয়া বন্ধ হৈ যোৱাত সিহঁত উভতি আহিবলৈ লয়। মুলুগু জিলাৰ পেৰুৰু গাঁৱৰ পৰা সিহঁতে যেতিয়া ঘৰলৈ উভতিছিল, তেতিয়া তাইৰ পৰা ফোন পাইছিলো। শেষ ফোনটোত তাইৰ সৈতে ঘৰলৈ উভতি অহা গাঁৱৰ আন মানুহৰ পৰা মোৰ সন্তানৰ মৃত্যু সম্পৰ্কে মোক জনাইছিল।’ জামলোৰ পিতৃ আন্দোৰামে কয়। আদেদ গাঁৱৰ আন আদিবাসী লোকৰ দৰে তেওঁ আৰু পত্নী সুকমতিয়ে জংঘলৰ পৰা বস্তু বিচাৰি আৰু ক্ষুদ্ৰ মাটি এটুকুৰাত ধানখেতি আৰু আন খেতি কৰি তথা কৃষিশ্ৰমিক ৰূপে কাম কৰি বা এমজিএনৰেগাৰ কাম কৰি জীৱিকা নিৰ্বাহ কৰে।

‘জামলোৰ শ্ৰমিক হিচাপে দুমাহৰ আগতে তেলাংগনালৈ গৈছিল। কিন্তু তলাবন্ধ বলবৎ কৰাৰ পিছত কাম বন্ধ হৈ পৰিল। শ্ৰমিকসকলে যিকোনো উপায়েৰে ঘৰলৈ উভতি আহিবলৈ মৰোঁ-জীওঁ-সোঁ-আধিকৈ চেষ্টা কৰিছিল। হাতত থকা টকা শেষ হৈ যোৱাৰ পিছত শ্ৰমিকসকলৰ অৱস্থা শ্বাসৰুদ্ধকৰ হৈ পৰিল, আৰু ঠিকাদাৰে সিহঁতক ঘৰলৈ উভতি যাবলৈ ক’লে।’ জগদলপুৰৰ পৰা প্ৰকাশিত এখন সংবাদপত্ৰৰ বাবে সাংবাদিকতা কৰা গোণ্ড আদিবাসী সম্প্ৰদায়ৰ বিজাৰপুৰৰ সাংবাদিক পুষ্পা উচেণ্ডি ৰোকাৰে কয়।

তলাবন্ধৰ বাবে যাতায়ত কৰাৰ সকলো ব্যৱস্থা বন্ধ হৈ পৰাৰ বাবে শ্ৰমিকসকলে খোজকাঢ়ি ঘৰলৈ আহিবলৈ আৰম্ভ কৰিলে। তেলাংগনাৰ কান্নাইগুডেমৰ পৰা চত্তীশগড়ৰ আদেদ গাঁৱলৈ ১৭০-২০০ কিলোমিটাৰ (অহা পথটোৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰে) দূৰত্ব হ’ব। ঘাইপথ বন্ধ থকাৰ বাবে সিহঁতে অৰণ্যৰ মাজেৰে ১৬ এপ্ৰিলত যাত্ৰা আৰম্ভ কৰিছিল। আহি থাকোতে নিশা সিহঁতে কোনোবা গাঁৱত বা জংঘলতে শোৱে। এয়া আছিল প্ৰচণ্ড ক্লান্তিকৰ যাত্ৰা, কিন্তু তেওঁলোকে তিনিদিনত প্ৰায় ১০০ কিলোমিটাৰ পথ অতিক্ৰম কৰিছিল।

১৮ এপ্ৰিলৰ দিনাা পুৱা ৯ বজাত যেতিয়া শ্ৰমিকসকলে তেওঁলোকৰ ঘৰমুখী অৱসাদভৰা যাত্ৰা আৰম্ভ কৰিলে, সেই ঘৰ পাবলৈ আৰু ৬০ কিলোমিটাৰ পথ থাকোতে জামলোৰ মৃত্যু হয়। সংবাদ মাধ্যমত তাইৰ পেটৰ বিষ আৰু মূৰ কামোৰণি হোৱাৰ কথা কোৱা হৈছে। সেই কাৰণে তাই পৰি যোৱাৰ ফলত হাড় এডাল ভাঙি গৈছিল। কিন্তু চৰকাৰী চিকিৎসালয়ৰ তথ্য আমি লাভ কৰা নাই।

‘তাই এজনী সৰু ছোৱালী আৰু তিনিদিন একেৰাহে ইমান দূৰ (প্ৰায় ১৪০ কিলোমিটাৰ) খোজ কাঢ়িছিল আৰু ঘৰ পাবলৈ ৫৫-৬০ কিলোমিটাৰ থাকোতে তাই শ্বাসৰুদ্ধ হৈ পৰে।’ বিজাপুৰৰ মুখ্য স্বাস্থ্য আৰু চিকিৎসা বিষয়া ডা. বি.আৰ. পুজাৰীয়ে আমাক ফোনত জনায়। ‘অতিমাত্ৰা ক্লান্ত হৈ পৰা বাবে তাই সম্ভৱ শ্বাসৰুদ্ধ হৈ পৰিছিল আৰু মাংসপেশীও চৰম দুৰ্বল হৈ পৰিছিল, মৰণোত্তৰ প্ৰতিবেদনত এই সম্পৰ্কে উল্লেখ নাথাকিব পাৰে। আহি থাকোতে পথত তাই পৰি গৈছিল আৰু আগদিনা তাইৰ জখম হৈছিল বুলি আন শ্ৰমিকসকলে কয়।’

ডা. পূজাৰীয়ে পুৱাবেলা প্ৰায় ১১ বজাত তাইৰ মৃত্যুৰ খবৰ পায়। ‘মই যেতিয়া এখন এম্বুলেন্স পঠিয়াও। তেতিয়া মৃতদেহ লৈ সিহঁতে প্ৰায় ৫-৬ কিলোমিটাৰ পথ অতিক্ৰম কৰিলে,’ তেওঁ কয়। বিজাপুৰত থকা জিলা হাস্পতাললৈ জামলোৰ মৃতদেহ লৈ অহাৰ বাবে আন এখন ওচৰতে থকা চৰকাৰী হাস্পতালৰ (উচুৰ)ৰ পৰা এম্বুলেন্সখন পঠোৱা হৈছিল। ‘দলটোত থকা আন ১১ জন লোকক ক’ভিড-১৯ৰ নিৰ্দেশাৱলীৰ আধাৰত কোৱেৰেণ্টিন কৰোৱা হয়,’ এই ঘটনাৰ পিছত ডা. পূজাৰীয়ে সংবাদ মাধ্যমক জনায়।

দেশৰ দুৰ্গম জনজাতীয় অঞ্চলত তলাবন্ধৰ ফলত সৃষ্টি হোৱা বিধ্বংসী প্ৰতিক্ৰিয়া দৃষ্টিৰ অগোচৰে ৰৈ গৈছে। কিন্তু জামলো মাডকামৰ ঘটনাই সংবাদ মাধ্যমৰ দৃষ্টি আকৰ্ষণ কৰে।

জামলোৱে গাঁৱৰ স্কুলত তৃতীয় শ্ৰেণীলৈ পঢ়িছিল, কিন্তু সিহঁতৰ গৰুকেইটা (তাৰে এটা অলপতে মৰিল) চৰাবৰ কাৰণে তাই স্কুল এৰি দিলে। পৰিয়ালটোৰ কেইটামান কুকুৰা চৰায়ো আছে।

চত্তীশগড়ৰ ৰাজধানী ৰাইপুৰৰ পৰা ৪০০ কিলোমিটাৰৰো অধিক দূৰৰ এক দুৰ্গম অঞ্চলত তাইৰ গাওঁ আদেদ। আদেদলৈ যাবলৈ প্ৰথমতে টয়নাৰ গাঁৱলৈ যাব লাগিব, বিজাপুৰৰ পৰা ইয়ালৈ ৩০ কিলোমিটাৰ দূৰ, সংযোগী পথটো পকী। টয়নাৰৰ পৰা ধূলিময় ৰাস্তা, এই পথেৰে যাত্ৰা কৰোতে দুটা সৰু নিজৰা পাৰ হ’ব লাগে।

অনুবাদঃ পংকজ দাস