ਅਜ਼ਾਦੀ ਦੀਆਂ ਦਸ ਕਹਾਣੀਆਂ

ਗ੍ਰਾਮੀਣ ਭਾਰਤੀ, ਅਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਪੈਦਲ ਸਿਪਾਹੀ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ਼-ਨਾਲ਼ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼-ਰਾਜ ਵਿਰੁੱਧ ਹੁਣ ਤੱਕ ਦੀਆਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀਆਂ ਲੜਾਈਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ ਦੇ ਲੀਡਰ ਵੀ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਅਣਗਿਣਤ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸਰਕਾਰ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਕਰਾਉਣ ਲਈ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਤੱਕ ਵਾਰ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਕੁ ਯੋਧਾ, ਜੋ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਖ਼ਤ ਤਸ਼ੱਦਦਾਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਅਜ਼ਾਦ ਹੁੰਦਿਆਂ ਦੇਖਣ ਲਈ ਬਚੇ ਰਹੇ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਛੇਤੀ ਹੀ ਵਿਸਾਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। 1990 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਮੈਂ ਅੰਤਮ ਬਚੇ ਅਜ਼ਾਦੀ ਘੁਲਾਟੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਈਆਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਰਿਕਾਰਡ ਕੀਤਾ। ਇੱਥੇ ਤੁਹਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਪੰਜ ਕਹਾਣੀਆਂ ਪੜ੍ਹਨ ਨੂੰ ਮਿਲ਼ਣਗੀਆਂ:

ਇਹਦੇ ਨਾਲ਼ ਹੀ ਪੰਜ ਹੋਰ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦਾ ਇੱਕ ਸੈੱਟ ਵੀ ਹੈ, ਜੋ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਟਾਈਮਜ਼ ਆਫ਼ ਇੰਡੀਆ ਵਿੱਚ ਛਪੀਆਂ ਸਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇੱਥੇ ਹੋਰ ਵੱਧ ਤਸਵੀਰਾਂ ਦੇ ਨਾਲ਼ ਮੁੜ ਤੋਂ ਪਬਲਿਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ 'ਵਿਸਾਰੀ ਜਾ ਚੁੱਕੀ ਅਜ਼ਾਦੀ' ਲੜੀਵਾਰਾਂ ਦਾ ਤਾਣਾ-ਬਾਣਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਆਸ-ਪਾਸ ਬੁਣਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਜੋ ਮਹਾਨ ਵਿਦਰੋਹਾਂ ਦਾ ਗੜ੍ਹ ਸਨ। ਭਾਰਤੀ ਅਜ਼ਾਦੀ ਘੋਲ਼, ਸਿਰਫ਼ ਸ਼ਹਿਰੀ ਅਮੀਰਾਂ ਦਾ ਮਸਲਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਹਜੂਮਾਂ ਤੱਕ ਸੀਮਤ ਸਨ। ਗ੍ਰਾਮੀਣ ਭਾਰਤੀਆਂ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਤੇ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਭਾਗ ਲਿਆ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਅਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਮਾਅਨੇ ਕੁਝ ਹੋਰ ਵੀ ਸਨ। ਉਦਾਹਰਣ ਲਈ, 1857 ਦੀਆਂ ਕਈ ਲੜਾਈਆਂ, ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਉਦੋਂ ਲੜੀਆਂ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਸਨ, ਜਦੋਂ ਮੁੰਬਈ ਅਤੇ ਕੋਲਕਾਤਾ ਦੇ ਕੁਲੀਨ ਵਰਗ ਦੇ ਲੋਖ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੀ ਸਫ਼ਲਤਾ ਵਾਸਤੇ ਅਰਦਾਸਾਂ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ। ਅਜ਼ਾਦੀ ਦੇ 50ਵੇਂ ਸਾਲ, ਯਾਨਿ 1997 ਵਿੱਚ, ਮੈਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਪਿੰਡਾਂ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ ਜਿੱਥੋਂ ਬਾਰੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਨਿਮਨਲਿਖਤ ਕਹਾਣੀਆਂ ਪੜ੍ਹਨ ਨੂੰ ਮਿਲ਼ਣਗੀਆਂ:

ਪਾਰੀ, ਅੰਤਮ ਜੀਵਤ ਬਚੇ ਅਜ਼ਾਦੀ ਘੁਲਾਟੀਏ, ਜੋ ਹੁਣ ਆਪਣੀ ਉਮਰ ਦੇ 90ਵੇਂ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਹਨ ਜਾਂ ਉਸ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਉਮਰ ਦੇ ਹਨ, ਦਾ ਪਤਾ ਲਗਾਉਣ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਦਸਤਾਵੇਜ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦਰਜ਼ ਕਰਨ ਦੀ ਲਗਾਤਾਰ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਤਰਜਮਾ: ਕਮਲਜੀਤ ਕੌਰ