ಅವಳು ವೇಗವಾಗಿ ಹೊಲಿಯುತ್ತಿದ್ದಳು, ತನ್ನ ಉಕ್ಕುವ ಕ್ರೋಧವನ್ನು ಕಾಂತಾ ವಲ್ಲಿಯ ಮೇಲೆ ಅಂಟಿಸುತ್ತಿದ್ದಳು. ಅವಳು ತನ್ನ ಅಜ್ಜಿಯಿಂದ ಹೊಲಿಗೆಯನ್ನು ಕಲಿತಿದ್ದಳು. ಬಾಲ್ಯದಲ್ಲಿ, ಅವಳ ಸುಕ್ಕುಗಟ್ಟಿದ ಬೆರಳುಗಳ ಮಾಂತ್ರಿಕತೆ ಚಿಂದಿ ಬಟ್ಟೆಗಳು - ಹಳೆಯ ಧೋತಿಗಳ ಸಣ್ಣ ಮೃದುವಾದ ತುಂಡುಗಳು, ಹತ್ತಿ ಸೀರೆಗಳು, ಕಾಲಾನಂತರದಲ್ಲಿ ಸಂಗ್ರಹಿಸಿದ ಹರಿದ ಕಮೀಜ್ - ನುಣುಪಾದ ಕಸೂತಿ ಹೊದಿಕೆಗಳಾಗಿ ಪರಿವರ್ತಿಸುವುದನ್ನು ಅವಳು ತುಂಬು ಕುತೂಹಲದಿಂದ ನೋಡುತ್ತಿದ್ದಳು. ಇದು ಅಜ್ಜಿ ಮಾಡಿದ ಅಂತಹ ಒಂದು ತುಣುಕು, ಅದು ಅವಳು ಮದುವೆಯ ವರದಕ್ಷಿಣೆಯೊಂದಿಗೆ ಬಂದಿತ್ತು. ಪ್ರಕ್ಷುಬ್ಧ ಚಳಿಯ ರಾತ್ರಿಗಳಲ್ಲಿ ಅವಳು ಈ ಸುರಕ್ಷೆಯ ಕಂಬಳಿಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚು ಬಿಗಿಯಾಗಿ ಹೊದ್ದಿದ್ದಳು. ಆದರೆ ಅವಳು ತನ್ನದೇ ಆದ ಕೌದಿಯನ್ನು ಹೊಲಿಯಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದಾಗ ತನ್ನ ನಾನಿ ಜಾನ್‌ಗೆ ಹತ್ತಿರವಾದಳು. ಅವಳಿಗೆ ತನ್ನ ಭಾಷೆಯನ್ನು ಮಾತನಾಡಲು ಕಲಿತಂತೆ ಭಾಸವಾಯಿತು. ಅವಳ ಸೂಜಿಯನ್ನು ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದ್ದು ಕಲ್ಪನಾಶಕ್ತಿ ಅಥವಾ ಧರ್ಮನಿಂದೆ ಅಥವಾ ದಂಗೆಯಾಗಿರಲಿಲ್ಲ. ಅವಳು ಅದರ ತುದಿಯಿಂದ ಜೀವ ತಳೆದು ಬಂದಳು, ಅವಳು ದಾರವನ್ನು ಪ್ರೀತಿಸಿದಳು ಮತ್ತು ಅದರೊಡನೆ ಮಾತನಾಡಿದಳು, ಅದು ರಚಿಸಿದ ಮಾದರಿಗಳಲ್ಲಿ ಬದುಕಿದಳು. ಹೊಲಿಗೆಗಳು ಮತ್ತು ವಿನ್ಯಾಸಗಳ ಒಳಗೆ ಅವಳು ಮುಕ್ತವಾಗಿ ತಿರುಗಾಡುತ್ತಿದ್ದಳು. ಅವಳು ಕನಸು ಕಂಡಳು ಮತ್ತು ಗಿಳಿಗಳು ಮಸುಕಾದ ಬಿಳಿಯ ಮೇಲೆ ಹಾರುತ್ತಿದ್ದವು, ಅವುಗಳ ರೆಕ್ಕೆಗಳ ವೈಭವವು ಕೆಂಪು, ಕಿತ್ತಳೆ, ಹಸಿರು ಬಣ್ಣವನ್ನು ಅದರ ಪಕ್ಕದ ಹೂವಿನ ಬಳ್ಳಿಗಳಿಗೆ ಹಚ್ಚಿದವು. ಎಲೆಗಳ ತೆಳುವಾದ, ತೀಕ್ಷ್ಣವಾದ ಅಂಚುಗಳ ಮೇಲೆ ಅವಳ ಕೋಪ ಹೊಳೆಯಿತು; ದಟ್ಟವಾಗಿ ಹೊಲಿದ ಹೂವುಗಳ ಕೇಂದ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಅಸಮಾಧಾನಗಳು ಗಾಢವಾದವು. ಮೀನು, ಕುದುರೆಗಳು, ಆನೆಗಳು ಮತ್ತು ಜೇನುನೊಣಗಳು ಅವಳ ಹೇಳಲಾಗದ ಕಥೆಗಳ ಲಯದಲ್ಲಿ ಸಾಗಿದವು.

ಸಬಿಕಾ ಅಬ್ಬಾಸ್ ತನ್ನ ಕವಿತೆಯನ್ನು ಉರ್ದುವಿನಲ್ಲಿ ಓದಿರುವುದನ್ನು ಆಲಿಸಿ

ಕವಿತೆಯ ಇಂಗ್ಲಿಷ್‌ ಅನುವಾದವನ್ನು ಪ್ರತಿಷ್ಠಾ ಪಾಂಡ್ಯ ಅವರ ದನಿಯಲ್ಲಿ ಕೇಳಿ

مادری زبانیں

شاید نہ میری
اور نہ  ہماری ماں کی کوئی زبان تھی
زبان تو مردوں کوملتی ہے
مردانیت کی وراثت میں
جس کو وہ جیسے چاہیں استعمال کر سکتے ہیں،
گالیاں ایجاد کرکے
غصہ کر،
قانون بنا کر،
چلاّ کر
کھوکھلے عشق کے خطوں میں،
دیواریں گود کر،
تاریخیں گڑھ کر

مردوں کی زبانیں ملتی ہیں
دفتی کی لغتوں میں
اس کو چھاپنے کے لیے
مشینوں کا ایجاد ہوا ہے
ماں کی زبانوں میں لکھی
کویتاؤں کےنیچے
خود کا نام گُدا ہے
بڑے بڑے کتاب گھروں میں
ان کی زبانوں کی ہی کتابیں اور میگزینوں کی
لمبی دھول بھری، جالا لگی الماریاں موجود ہیں
پارلیامنٹوں میں، ریلیوں میں
مردوں کی زبانیں ہی
بولی گئی ہیں
سنی گئی ہیں
لکھی گئی ہیں
سمجھی گئی ہیں
اشتہاروں میں چھاپی گئی ہیں

ہماری ماؤں کی زبانوں کی
تصویر و تاثیر الگ
انداز الگ
تاریخ الگ
بھاؤ الگ
باریک الگ

ڈبو کے عشق میں
بھگو کے لوبان کی دھونیوں میں
جہد کے دریا میں نہلا کر
مٹی کے قلم تیار کیے گئے ہیں
پھر چھپا کر انہیں رکھا گیا ہے
ساڑیوں کی پرتوں میں
ٹرنک میں دبا کر
انوکول موقعوں پر نکال کر
خون کی سیاہی سے ہتھیلیوں پر
مٹی کے قلم نے لکھی ہیں
ہماری مادری زبانیں

جب جب قلم بنا نہ سکیں
تو، بند کمروں کے کونوں میں
رانیوں نے، داسیوں نے
پھسپھسائی ہیں ہماری مادری زبانیں

جنہیں کمرے اور محل نہیں ملے
انہوں نے کھیتوں
اور جھونپڑیوں کی کچی زمینوں پر
ہنسیے اور کھرپیوں سے گودی ہیں
ہماری مادری زبانیں

جن کے ہاتھوں میں فن تھا انہوں نے
برقعوں اور ساڑیوں پر  کاڑھی ہیں
آری، زردوزی و مقیش کی
مادری زبانیں

قبروں کی اینٹوں پر گدی
مادری زبانیں
چتاؤں کی راکھ میں بجھی
مادری زبانیں
خوابیدہ پلکوں سےکھلے لال آسمان پر لکھی
مادری زبانیں
آندولنوں کی گلابی پکار
مادری زبانیں
دلوں کی دھڑک، عشق کی جھنکار
مادری زبانیں
تمنا کی طلب گار
مادری زبانیں

مردوں کی زبانوں کا
رنگ ایک
طریقہ ایک
آواز ایک
مگر رنگ برنگی اٹھلاتی
رس دار، نانا پرکار
مادری زبانیں
اختری کے حلق سے گرے الفاظ
فاطمہ کا انداز
عشق میں سرفراز
مادری زبانیں

ان ساری زبانوں کو چن کر
لفظوں کو سمیٹ کر
ہم لکھ رہے ہیں
نئے سرے سے
ہماری خود کی
مزیدار، جرار، تیز طرار، لمبی
مادری زبانیں

ತಾಯಂದಿರ ನುಡಿ

ನನಗಾಗಲೀ ನನ್ನ ತಾಯಿಗಾಗಲೀ
ಒಂದು ಭಾಷೆ ಇದ್ದಿರಲಿಲ್ಲ
ಭಾಷೆಯೆನ್ನುವುದು ಗಂಡಸರಿಗೆಂದೇ ದೊರೆತ ಉಡುಗೊರೆ.
ಅವರು ತಮ್ಮ ಭಾಷೆಯನ್ನು ಹೇಗೆ ಬೇಕಿದ್ದರೂ ಬಳಸಬಹುದು
ಪುರುಷ ಪರಂಪರೆಯ ಸೊತ್ತು ಈ ಭಾಷೆಯೆನ್ನುವುದು.
ಹೊಸ ಬಯ್ಗುಳ ಸೃಷ್ಟಿಸಲು,
ಸಿಟ್ಟು ಕಾರಿಕೊಳ್ಳಲು,
ಕಾನೂನುಗಳನ್ನು ರಚಿಸಲು,
ಕಿರುಚಲು,
ಕಪಟ ಪದಗಳ ಪ್ರೇಮ ಪತ್ರ ರಚಿಸಲು,
ಗೋಡೆಗಳನ್ನು ಕೆತ್ತಲು,
ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಲು,
ಹೇಗೆ ಬೇಕಿದ್ದರೂ ಪುರುಷರು ಭಾಷೆಯನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳಬಹುದಿತ್ತು.
ಪುರುಷ ಭಾಷೆಗಳನ್ನು
ದಪ್ಪನೆಯ ಹೊದಿಕೆಯ ನಿಘಂಟುಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಪಿಡಲಾಗಿದೆ
ಅವುಗಳನ್ನು ಮುದ್ರಿಸಿ,
ಪಸರಿಸಲು ಯಂತ್ರಗಳನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿಯಲಾಗಿದೆ
ನಮ್ಮ ಅಮ್ಮಂದಿರು ಬರೆದ ಕವಿತೆಗಳಡಿ
ಅವರ ಹೆಸರನ್ನು ಅಚ್ಚು ಹಾಕಿಸಲಾಗಿದೆ.
ಅವರ ಪುಸ್ತಕಗಳನ್ನು
ಅವರದೇ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಬರೆಯಲಾಗಿದೆ
ಅವು ಸುಳ್ಳುಗಳ ಕಂತೆ
ಪುರಾತನ ಜೇಡರ ಬಲೆಗಳ ನಡುವೆ
ದೊಡ್ಡ ದೊಡ್ಡ ಗ್ರಂಥಾಲಯಗಳ ಕಪಾಟಿನಲ್ಲಿ
ಧೂಳು ತಿನ್ನುತ್ತಾ ಕುಳಿತಿವೆ ಅವರ ಪುಸ್ತಕಗಳು.
ಅದು ರಾಜಕೀಯ ಸಭೆಯಿರಲಿ
ಸಂಸತ್ತಿನ ಅಧಿವೇಶನವಿರಲಿ
ಅವರ ಮಾತುಗಳನ್ನು
ಕೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ
ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲಾಗುತ್ತದೆ
ದಾಖಲಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ
ಬರೆದಿಡಲಾಗುತ್ತದೆ
ಪ್ರಚುರಪಡಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ

ನಮ್ಮ ತಾಯಂದಿರ ಭಾಷೆ ಬೇರೆ
ಬೆಲೆಯಲ್ಲಿ
ಪರಿಣಾಮ
ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿ
ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ
ಮತ್ತು ಹೇಳಿಕೆಯಲ್ಲಿ

ಅವರು ತಮ್ಮ ಲೇಖನಿಗಳಿಂದಲೇ
ಈ ನೆಲವನ್ನು ಉತ್ತಿದ್ದಾರೆ
ತಮ್ಮ ಲೇಖನಿಗಳನ್ನು ಅವರು
ಪ್ರೇಮದಲ್ಲಿ ಅದ್ದಿ ತೆಗಿದ್ದಾರೆ
ಲೋಬಾನದ ಅತಿಂದ್ರೀಯ ಹೊಗೆಯಲ್ಲಿ
ಅವುಗಳನ್ನು ಮುಳುಗಿಸಿ ತೆಗೆದಿದ್ದಾರೆ
ಬೆವರಿನ ಸಾಗರದಲ್ಲಿ ತೊಳೆದು
ಯಾರಿಗೂ ಕಾಣದಂತೆ ಬಚ್ಚಿಟ್ಟಿದ್ದಾರೆ
ತಮ್ಮ ಲೇಖನಿಗಳನ್ನು
ಹಳೆಯ ಸೀರೆಯ ಮಡಿಕೆಗಳ ನಡುವೆ
ಟ್ರಂಕಿನ ತಳದಲ್ಲಿ ಸುರಕ್ಷಿತವಾಗಿ
ಈ ಮಣ್ಣಿನ ಲೇಖನಿಗಳು
ಕೆಲವು ಮಾಗಿದ ಕ್ಷಣಗಳಲ್ಲಿ
ತಮ್ಮ ರಕ್ತವನ್ನೇ ಶಾಯಿಯಾಗಿಸಿಕೊಂಡು
ಬರೆದಿವೆ ನಮ್ಮ ಅಂಗೈಗಳ ಮೇಲೆ
ನಮ್ಮ ತಾಯ್ನುಡಿಯನ್ನು

ಲೇಖನಿ ಕೈಗೆ ಸಿಗದ ಹೊತ್ತು
ಅವರು
ಕೋಣೆಯ ಮುಚ್ಚಿದ ಬಾಗಿಲುಗಳ ಹಿಂದೆ
ರಾಣಿಯರಾಗಿ, ಗುಲಾಮರಾಗಿ
ನಮ್ಮ ತಾಯ್ನುಡಿಗಳನ್ನು ಪಿಸುಗುಟ್ಟಿದರು

ಹಾಗೂ
ಕೋಣೆ, ಕೋಟೆಗಳಿಲ್ಲದವರು
ಕುಡುಗೋಲು ಅಥವಾ ಕರಣೆಗಳ ಹಿಡಿದು
ಹೊಲಗಳಲ್ಲಿನ ಮಣ್ಣು ತುಂಬಿದ ನೆಲದ ಮೇಲೆ
ತಮ್ಮ ಗುಡಿಸಲಿನ ನೆಲದ ಮೇಲೆ
ನಮ್ಮ ತಾಯ್ನುಡಿಗಳನ್ನು ಬರೆದರು

ಬೆರಳ ತುದಿಯಲ್ಲಿ ಕೌಶಲಗಳಿರುವವರು
ಸೀರೆಗಳ ಮೇಲೆ, ಅಬಯಾಗಳ ಮೇಲೆ
ಆರಿ, ಮುಕೈಶ್ ಮತ್ತು ಜರ್ದೋಜಿಯ ರೂಪದಲ್ಲಿ
ತಮ್ಮ ತಾಯ್ನುಡಿಗಳನ್ನು ಕಸೂತಿ ಮಾಡಿದರು

ನಮ್ಮ ತಾಯ್ನುಡಿಗಳನ್ನು -
ಸಮಾಧಿಗಳ ಮೇಲೆ ಕೆತ್ತಲಾಗಿದೆ
ಚಿತೆಯ ಜ್ವಾಲೆಯಲ್ಲಿ ಸುಡಲಾಗಿದೆ
ಕೆಂಪು ಆಗಸದ ಮೇಲೆ ಗೀಚಲಾಗಿದೆ
ಕನಸು ತುಂಬಿದ ನಿದ್ದೆಗಣ್ಣುಗಳ ಒಳಗೆ ಬಚ್ಚಿಡಲಾಗಿದೆ
ನಮ್ಮ ತಾಯ್ನುಡಿಯೆನ್ನುವುದು -
ಎಲ್ಲಾ ಕ್ರಾಂತಿಗಳ ಕಡುಗೆಂಪು ಗೆರೆ
ನಮ್ಮೆದೆಯ ಮಿಡಿತ
ಪ್ರೇಮದ ಸಂಗೀತ
ಪ್ರಕ್ಷುಬ್ಧ ಆಸೆಗಳು
ನಮ್ಮ ತಾಯ್ನುಡಿಗಳು!

ಗಂಡಸರ ಭಾಷೆಗೆ ಒಂದೇ ರೂಪ
ಎಲ್ಲೆಡೆಯೂ ಅದಕ್ಕೆ
ಅದೇ ಬಣ್ಣ
ಅದೇ ಮಾದರಿ
ಅದೇ ಶಬ್ಧಗಳು
ಇವರ ಭಾಷೆಯಂತಲ್ಲ ನಮ್ಮ ತಾಯಿ ಭಾಷೆಯೆನ್ನುವುದು
ಇದು ವರ್ಣಮಯ, ವೈವಿಧ್ಯಮಯ
ಮಧುರ ನಮ್ಮ ನಮ್ಮ ತಾಯಂದಿರ ನುಡಿ.
ನಮ್ಮ ತಾಯಿಭಾಷೆಗಳು,
ಅಖ್ತರಿಯ ಕಂಠದಿಂದ ಬಂದ ಮಾತುಗಳಂತೆ
ಫಾತಿಮಾ ಕಲಿಸಿದ ಮಾರ್ಗಗಳಂತೆ
ಪ್ರೀತಿಯ ಪರಾಕಾಷ್ಠೆಯಂತೆ.


ಅನುವಾದ: ಶಂಕರ. ಎನ್. ಕೆಂಚನೂರು

Poem : Sabika Abbas

Sabika is a poet, organiser and story teller. She is a Senior Editor at SAAG Anthology and Leads Movement and Community work with Fearless Collective.

Other stories by Sabika Abbas
Editor : Pratishtha Pandya

Pratishtha Pandya is a poet and a translator who works across Gujarati and English. She also writes and translates for PARI.

Other stories by Pratishtha Pandya
Painting : Labani Jangi

Labani Jangi is a 2020 PARI Fellow, and a self-taught painter based in West Bengal's Nadia district. She is working towards a PhD on labour migrations at the Centre for Studies in Social Sciences, Kolkata.

Other stories by Labani Jangi
Translator : Shankar N. Kenchanuru
shankarkenchanur@gmail.com

Shankar N. Kenchanur is a poet and freelance translator. He can be reached at shankarkenchanur@gmail.com.

Other stories by Shankar N. Kenchanuru